211 İş Ortaklıklarındaki veya Müştereken Kontrol Edilen İşletmelerdeki Yatırımlar
Bu hesap, işletmenin uyguladığı geçerli finansal raporlama çerçevesi uyarınca özkaynak yöntemi kullanılarak, gerçeğe uygun değer üzerinden ya da birikmiş değer düşüklüğü düşülmüş maliyet değeri üzerinden ölçülmesi gereken müşterek anlaşmaların (müşterek girişimlerin) izlenmesinde kullanılır. Müşterek anlaşma (müşterek girişim); iki veya daha fazla tarafın müşterek kontrole tabi bir ekonomik faaliyeti gerçekleştirmesini sağlayan sözleşmeye bağlı bir düzenlemedir. Bu tür müşterek anlaşmalar (müşterek girişimler) genel olarak, iş ortaklığı ya da müştereken kontrol edilen işletme olarak ifade edilse de bunlar için farklı terimler kullanılabilir.
İşleyişi:
İş ortaklığı (müşterek kontrol edilen işletme) için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya iş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) payları edinildiğinde, edinim maliyeti üzerinden bu hesaba borç kaydedilir. İş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) paylarının elden çıkarılması, “19 (196-199) SATIŞ AMAÇLI SINIFLANDIRILAN DURAN VARLIKLAR” grubuna aktarılması (TFRS uygulayan işletmeler açısından) ya da payların elden çıkarılması dışında başka bir şekilde yatırımın iş ortaklığı (müşterek kontrol edilen işletme) niteliğini kaybetmesi halinde bu hesaba alacak kaydedilir.
İş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) özkaynak yöntemi kullanılarak ölçülmesi durumunda:
İş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) dönem net kârı varsa işletmenin bu kârdaki payları “645 Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Kârlarından Paylar” hesabının alacağına karşılık bu hesabın borcuna, iş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) dönem net zararı varsa işletmenin bu zarardaki payları “655 Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Zararlarından Paylar (-)” hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.
TFRS’yi uygulayan işletmeler, iş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) diğer kapsamlı gelirlerinde kaydettiği kazanç ve kayıplarından kendilerine düşen payları bu kazanç veya kayıpların sonradan kâr veya zararda yeniden sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağına göre “807 Özkaynak Yöntemi ile Değerlenen Yatırımların Dönemde Diğer Kapsamlı Gelirinde Kaydettikleri Gelirlerden (Giderlerden) Kâr veya Zararda Sınıflandırılamayacak Paylar (±)” ya da “817 Özkaynak Yöntemi ile Değerlenen Yatırımların Dönemde Diğer Kapsamlı Gelirlerinde Kaydettikleri Gelirlerden (Giderlerden) Kâr veya Zararda Sınıflandırılacak Paylar (±)” hesaplarına kaydeder, karşılığında da bu hesaba borç kaydı yapar.
BOBİ FRS’yi uygulayan işletmeler, iş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) özkaynaklarında kaydettiği kazanç ve kayıplarından kendilerine düşen payları “557 Özkaynak Yöntemi ile Değerlenen Yatırımların Özkaynaklarında Kaydettikleri Gelirlerden (Giderlerden) Kâr veya Zararda Sınıflandırılmayacak Paylar (±)” ya da “567
Özkaynak Yöntemi ile Değerlenen Yatırımların Özkaynaklarında Kaydettikleri Gelirlerden (Giderlerden) Kâr veya Zararda Sınıflandırılacak Paylar (±)” hesabında kaydeder, karşılığında da bu hesaba borç kaydı yapar.
İş ortaklığından (müşterek kontrol edilen işletmeden) elde edilecek kâr payı veya diğer dağıtım tutarları tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak olarak kaydedilir.
Özkaynak yöntemiyle değerlenen iş ortaklığıyla (müşterek kontrol edilen işletmeyle) ilgili olarak kaydedilen değer düşüklüğü karşılıkları bu hesapta değil, “219 Ortaklıklardaki Yatırımlar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (–)” hesabında izlenir.
İş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) gerçeğe uygun değer üzerinden ölçülmesi durumunda:
Dönemler itibarıyla iş ortaklığındaki (müşterek kontrol edilen işletmedeki) yatırımlarda meydana gelen gerçeğe uygun değer artışları bu hesaba borç, “646 Ortaklıklardaki Yatırımlardan Sağlanan Gelir ve Kazançlar” hesabına alacak kaydedilir. Gerçeğe uygun değer azalışları ise bu hesaba alacak, “656 Ortaklıklardaki Yatırımlardan Kaynaklanan Gider ve Zararlar (-)” hesabına borç kaydedilir.
İş ortaklığından (müşterek kontrol edilen işletmeden) elde edilecek kâr payı veya diğer dağıtım tutarları tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydı yapılmaz, ilgili tutar “646 Ortaklıklardaki Yatırımlardan Sağlanan Gelir ve Kazançlar” hesaba alacak kaydedilir.
İş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) birikmiş değer düşüklüğü düşülmüş maliyet değeri üzerinden ölçülmesi durumunda:
Sahip olunan iş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) ilave payları edinilmediği ya da sahip olunan iş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) paylarının bir kısmı elden çıkarılmadığı sürece bu hesapta herhangi bir
değişiklik yapılmaz. İş ortaklığı (müşterek kontrol edilen işletme) ile ilgili olarak kaydedilen değer düşüklüğü karşılıkları bu hesapta değil, “219 Ortaklıklardaki Yatırımlar Değer Düşüklüğü Karşılıkları (–)” hesabında izlenir.
İş ortaklığından (müşterek kontrol edilen işletmeden) elde edilecek kâr payı veya diğer dağıtım tutarları tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydı yapılmaz, ilgili tutar “646 Ortaklıklardaki Yatırımlardan Sağlanan Gelir ve Kazançlar” hesabına alacak kaydedilir.
İş ortaklığının (müşterek kontrol edilen işletmenin) muhasebeleştirilmesinde uygulanan yönteme bakılmaksızın iş ortaklığındaki (müşterek kontrol edilen işletmedeki) yatırımın elden çıkarılması sonucu ortaya çıkan kazançlar “646
Ortaklıklardaki Yatırımlardan Sağlanan Gelir ve Kazançlar” hesaba alacak, zararlar ise “656 Ortaklıklardaki Yatırımlardan Kaynaklanan Gider ve Zararlar (-)” hesabına borç kaydedilir.